به گزارش آستان‌خبر؛ در جهان امروز که رسانه‌ها نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به افکار عمومی ایفا می‌کنند، بازخوانی آموزه‌های پیشوایان دینی درباره اصول ارتباطات و انتقال پیام، ضرورتی انکارناپذیر است. گرچه در نهج‌البلاغه امام علی (ع)، واژه «رسانه» به مفهوم امروزی آن به‌کار نرفته، اما رهنمودهای آن حضرت درباره‌ی ماهیت، محتوای پیام، ویژگی‌های پیام‌رسان و حقوق مخاطب، می‌تواند همچون چراغی فراروی فعالان عرصه رسانه باشد.

امام علی (ع) در سخنان خود رسانه را به عنوان ابزاری در خدمت هدایت انسان‌ها به سوی رشد، آگاهی و کمال ترسیم می‌کنند. ایشان بر این باورند که پیام‌ها نباید ابزاری برای تفرقه، سطحی‌نگری یا گمراهی باشند؛ بلکه باید در جهت روشنگری و ارتقای جامعه به‌کار روند. آن حضرت می‌فرمایند: «العِلمُ مقرونٌ بالعملِ، فَمَن علمَ عملَ» (حکمت ۳۶۶). دانشی که در عمل و رفتار متجلی نشود و صرفاً در قالب اطلاعات بی‌هدف و بی‌جهت در جامعه پخش گردد، ثمری ندارد و نمی‌تواند در مسیر هدایت و کمال نقشی ایفا کند.

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های امام علی (ع) درباره‌ی تولید و انتشار پیام، رعایت صداقت و امانت‌داری در انتقال اخبار و اطلاعات است. آن حضرت هشدار می‌دهند که انسان نباید چیزی را که نمی‌داند بازگو کند و حتی در بازگویی دانسته‌های خویش نیز باید حکمت را مد نظر داشته باشد. در این باره می‌فرمایند: «لا تَقُلْ ما لا تَعلَمُ، بلْ لا تَقُلْ کُلَّ ما تَعلَمُ» (حکمت ۳۸۲). این توصیه به خوبی می‌تواند برای اهالی رسانه در روزگار امروز راهگشا باشد؛ روزگاری که گردش سریع و انبوه اطلاعات، عرصه را برای شایعه‌پراکنی، خبرسازی‌های کاذب و التهاب‌آفرینی در جامعه فراهم کرده است.

از منظر امام علی (ع)، رسانه‌ها باید آرامش‌آفرین، امیدبخش و آگاهی‌بخش باشند. پیام‌هایی که در جامعه منتشر می‌شوند، نباید دل مردم را بی‌دلیل مشوش سازند، بلکه باید در مسیر تعالی معنوی، تقویت اعتماد اجتماعی و تحکیم کرامت انسانی گام بردارند. آن حضرت در نامه‌ی خود به فرزندش امام حسن (ع) می‌نویسند: «اجْعَل نَفْسَکَ مِیزَانًا فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ غَیْرِکَ» (نامه ۳۱). این سخن نشان می‌دهد که در هر نوع انتقال پیام و در هر شکل از ارتباطات اجتماعی، باید رعایت انصاف و کرامت انسان‌ها در اولویت باشد؛ رسانه‌ها نیز در این چارچوب وظیفه دارند حرمت مخاطب را پاس بدارند و از تخریب و تحقیر شخصیت‌ها بپرهیزند.

رسالت رسانه‌ها در جامعه اسلامی، محدود به اطلاع‌رسانی صرف نیست. پیام‌هایی که در این جامعه منتشر می‌شوند، باید در خدمت ایجاد وحدت، همدلی، شناخت متقابل اقشار مختلف و پاسداشت هویت اسلامی باشند. امام علی (ع) در نامه‌ی خود به مالک اشتر، فرماندار مصر، به این موضوع اشاره می‌کنند و می‌نویسند: «ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَکَ» (نامه ۵۳)؛ یعنی با مردم گشاده‌رو و مهربان باش. اگر در عرصه رسانه هم این روحیه حاکم باشد، بسیاری از شکاف‌ها و سوءتفاهم‌های اجتماعی کاهش می‌یابد و اعتماد عمومی به رسانه‌ها تقویت می‌شود.

از سوی دیگر، امام علی (ع) در انتقال پیام همواره بر ضرورت شناخت دقیق مخاطب تأکید دارند. ایشان در نامه‌ای به ابن‌عباس، که مأمور مناظره با خوارج بود، می‌فرمایند: «لا تُخاصِمْهُم بالقرآن، فإنَّ القرآنَ حَمَّالٌ ذوُ وجوهٍ» (نامه ۷۷). در این سخن، هشدار داده می‌شود که بدون درک عمیق از سطح فهم و نگرش مخاطب، نباید با استفاده‌ی بی‌هدف از متون مقدس یا استدلال‌های پیچیده، پیام را منتقل کرد؛ زیرا چنین رویکردی ممکن است به سوءبرداشت و گمراهی بینجامد. این آموزه امروز برای رسانه‌ها نیز کاربرد فراوان دارد؛ رسانه باید متناسب با سطح شناخت، نیازها و دغدغه‌های مخاطبان خود سخن بگوید.

امروز که رسانه‌ها در سپهر جهانی، افق‌های گسترده‌ای از مخاطبان را دربر می‌گیرند و سیلاب اطلاعات در مسیرهای رسمی و غیررسمی روانه جامعه می‌شود، بازخوانی این آموزه‌های حکیمانه می‌تواند راهنمایی روشن برای بازتعریف مسئولیت‌های حرفه‌ای رسانه باشد. رسانه‌ای که از کلام امیرالمؤمنین (ع) الهام بگیرد، رسانه‌ای خواهد بود که در خدمت حقیقت، عدالت، کرامت انسانی و وحدت اجتماعی گام برمی‌دارد و رسالت خود را در راستای رشد و تعالی جامعه به انجام می‌رساند.

بی‌تردید، در عصر تلاطم اطلاعات و گسترش رسانه‌های نوین، بیش از هر زمان نیازمند بازگشت به این اصول انسانی و الهی هستیم؛ اصولی که می‌توانند نه تنها رسانه‌ها، بلکه مسیر عمومی تعاملات اجتماعی را نیز به سوی سلامت، صداقت و معنویت رهنمون سازند.

منابع نهج‌البلاغه در یادداشت:
خطبه ۴۱
حکمت‌های ۱۴۹، ۳۶۶، ۳۸۲
نامه‌های ۳۱، ۵۳، ۷۷

انتهای خبر/۴۲۰۰